Сахалыы сыhыарыы
САХА НОРУОТА ДУХУОБУНАС ӨТТҮНЭН САЙДАРЫГАР БАРЫ КЫАХ БААР. Саха Сирэ ойууннааһыҥҥа Аан дойду киининэн буолуон сөп - Лэгэн Лэгэнтэй
Елена ТИХОНОВА, Елена АЛЕКСАНДРОВА тылбааhа
 Саха норуотун духуобунай сайдыытын туһунан "V Якутии.ру" интернет-хаһыаты кытта бэйэтин санаатын Саха Сиригэр уонна өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр да киэҥник биллэр ойуун, Арассыыйа Үрдүкү ойуунун солбуйааччыта, "Итэҕэл Ытык Сүбэтэ" Сэбиэтин чилиэнэ Лэгэн-Лэгэнтэй үллэһиннэ:
- Кэнники сылларга өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар, сахаларга Духуобунай сайдыы кииннэригэр уонна саха норуотун төрүт итэҕэлигэр сүдү интэриэс үөскээбитэ көстөр. Бүгүҥҥү күҥҥэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 460 араас уопсастыбыннай түмсүүлэр бааллар, кинилэртэн 70-чата духуобунас, ол иһигэр сахалар төрүт итэҕэллэринэн уонна Олоҥхонон дьарыктаналлар.
Итини таһынан Дьокуускай куоракка уонна улуустарга тойуксуттары, олоҥхоһуттары, норуот маастардарын, иистэнньэҥнэри түмэр араас холбоһуктар уонна түмсүүлэр бааллар.
Ити боппуруоһунан дьарыктанар киһи буоларым быһыытынан, мин ватсап-бөлөхтөрү үөрэттим, ол түмүгэр өрөспүүбүлүкэҕэ 330-ча араас ватсап-бөлөхтөр бааллара билиннэ. Бу бөлөхтөргө дьон олус умсугуйан туран кэпсэтэр, санаа атастаһар, түргэнник араас сонуннарынан үллэстэр.
Маннык духуобунаска, итэҕэлгэ сыһыаннаах ватсап-бөлөхтөр ахсааннара кыра нэһилиэктэргэ 7-10 тиийэллэр, оттон улахан нэһилиэктэргэ 15-20-ҕэ тиийэллэр эбит. Бу бөлөхтөр тыһыынчанан дьону түмэллэр. Бу олус үчүгэй, тоҕо диэтэххэ маннык бөлөхтөргө дьон бэйэ-бэйэтин өйүүр, бэйэ-бэйэни кытары кэпсэтэр кыахтаах.
Интэриэһинэйэ диэн, аҥардас Дьокуускай куоракка күн бүгүн саха норуотун итэҕэлигэр, духуобунаска сыһыаннаах 18 эбийиэк баар, ол иһигэр сиэр-туом ыытарга аналлаах тутуулар, духуобунас кииннэрэ. Холобур, духуобунас кииннэрэ, саха балаҕаннара, сиэр-туом ыытар биирдиилээн тутуулар, туспа хостор Хатас нэһилиэгэр, Саталга, ыаллыы сытар Жатай бөһүөлэгэр тэриллэн үлэлииллэр.
Историяны сэгэтэн көрөр эбит буоллахха, өрөспүүбүлүкэҕэ - улуустарга уонна нэһилиэктэргэ - сахалыы балаҕаннары тутуу 90-с сылларга саҕаламмыта. Билигин бу дьыала уустугурда, тоҕо диэтэр дьон чааһынай духуобунас эбийиэктэрин тутарыгар коммунальнай ороскуота, уот энергиятын, сылаас иһин төлөбүрэ ыараата.
Онтон 2000 сылларга Олоҥхо Аан дойду таһымыгар саха норуотун бараммат баайынан билиниллиэҕиттэн, улуустарга Олоҥхо дьиэлэрин тутуу, духуобунас кииннэрин тэрийии, Арчы дьиэлэрин оҥоруу күүһүрбүтэ. Ол кэмтэн ыла саха норуотун төрүт итэҕэлин тула үлэ Олоҥхо тула тэриллэн саҕалаабыта. Билигин Дьокуускайга Олоҥхо тыйаатыра, Олоҥхо музейа бааллар.
2023 сыл бүтүүтэ эһиги интернет-хаһыаккыт нөҥүө Өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Сергеевич Николаевтан ыйыппыппытыгар, кини 2025 сыл бастакы кыбаарталыгар тутуута, ис туругун оҥоруута түмүктэниэхтээх Арктическай эпос уонна искусство киинигэр, кини сорудаҕынан, саха норуотун төрүт духуобунай сыаннастарын харыстыырга уонна тарҕатарга, сайыннарарга туһуламмыт Киин тэриллэригэр туспа киэҥ миэстэ көрүллүөхтээх.
Бу барыта Бырабыытылыстыба бэрэссэдэтэлин солбуйааччыта Ольга Валерьевна Балабкина бу күннэргэ Горнай улууһун олохтоохторун иннилэригэр бырабыытылыстыба отчуотун билиһиннэрэригэр, Өрөспүүбүлүкэ салалтата саха норуотун духуобунай сайдыытыгар сүрүн болҕомтону ууран үлэлиир диэн эппитин туоһулуур.
Ольга Балабкина бэйэтэ эмиэ норуот депутатынан үлэлиир сылларыгар да, Бырабыытылыстыба да бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан үлэлии олорон саха норуотун култууратын, төрүт үгэстэрин сайыннарыыга эмиэ туһааннаах үлэни ыытан кэллэ. Кини өрөспүүбүлүкэ төрүт олохтоохторо бэйэлэрэ да билбэт сиэргэ-туомҥа, духуобунаска сыһыаннаах тутуулар ханна киирэн үлэлии туралларын эндэпэккэ билэр.
Билигин биһиэхэ сыллата хас биирдии улууска, оройуоҥҥа Үрүҥ тунах Ыһыахтар бэрткэ ыытыллаллар, манна 10-нан, 100-нэн тыһыынча дьон тоҕуоруһа мусталлар, кэрэ көстүүлээх Духуобунас кииннэрэ, Арчы дьиэлэрэ, сиэр-туом ыытыллар тутуулара үлэҕэ киирэллэр. Бу барыта былаас уонна өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун бииргэ үлэлэһиилэрин түмүгэ буолар. Ити үлэ түмүгэр биһиги Ыһыахтарбыт, Олоҥхобут аар-саарга аатыраллар, суоннук сураҕыраллар.
Өрөспүүбүлүкэ салалтата саха норуотун духуобнай сайдыытын тула ыытыллар үлэни күүскэ өйүүр. Мин санаабар, биһиги бары биир сомоҕо буолан, былаас уонна уопсастыба күүскэ түмсэн, бу үлэни салгыы сайыннарыахтаахпыт. Холобур, Сахабыт Сирэ Аан дойдуга ойууннааһын киинэ буоларын ситиһиэхтээхпит, онно дьулуһуохтаахпыт. Ойууннааһыны биһиги киэҥник тарҕатарга күүстэх үлэни ыытыахтаахпыт.
Билигин биһиги, саха ойууннара, бииргэ түмсэн, санаабытын түмэн Дьокуускайга Аан дойдутааҕы ойууннааһын киинин тэрийиигэ үлэлэһэ сылдьабыт. Иннибитигэр күүстээх үлэ күүтэр.
2024-02-08 17:08:15 Всего просмотров: 456 Поделиться: 
Комментарии
Всего
[0]
Ссылки по ключевым словам:
2025-04-01 12:40:52 - Александр Жирков: Саха уустара омук төрүт үгэстэрин, идэлэрин сөргүтүүгэ, төрөөбүт тылбытын харыстыырга үлэлииллэр 2024-08-15 02:29:04 - НАШИ БОЙЦЫ НУЖДАЮТСЯ В НАРОДНОЙ МЕДИЦИНЕ – ЛЭГЭН ЛЭГЭНТЭЙ 2024-02-08 17:08:15 - САХА НОРУОТА ДУХУОБУНАС ӨТТҮНЭН САЙДАРЫГАР БАРЫ КЫАХ БААР. Саха Сирэ ойууннааһыҥҥа Аан дойду киининэн буолуон сөп - Лэгэн Лэгэнтэй 2024-02-08 15:37:56 - У НАРОДА САХА – МНОГО ВОЗМОЖНОСТЕЙ ДЛЯ ДУХОВНОГО РАЗВИТИЯ. И Якутия может стать Мировым центром шаманизма – Лэгэн Лэгэнтэй 2023-12-28 11:10:11 - Александр Жирков: Аграрнай оскуолалар тыа ыччатын аныгы технология эйгэтигэр уһуйуу, сайдыы кииннэрэ буолуохтара 2023-12-12 09:05:19 - Саха сирин делегацията М.К. Аммосовка аналлаах норуоттар икки ардыларынааҕы конференцияҕа кыттыаҕа 2023-06-20 15:58:48 - СЭРГЭ ТРЕБУЕТ УВАЖЕНИЯ – ЛЭГЭН ЛЭГЭНТЭЙ 2022-07-27 12:40:42 - ЛЭГЭНТЭЙ НЕ ОСТАЛСЯ В СТОРОНЕ 2020-07-25 03:43:36 - ЯКУТЯН ПРИЗВАЛИ К АКТУ СОЗИДАНИЯ. Сегодня в 12.00 шаман Лэгэн Лэгэнтэй призывает жителей Якутии обратиться к Высшим Силам 2020-07-20 13:06:35 - ОБРАЩЕНИЕ ЗАМЕСТИТЕЛЯ ВЕРХОВНОГО ШАМАНА РОССИИ ЛЭГЭН ЛЭГЭНТЭЯ К ЯКУТЯНАМ |
